استان بوشهر  مساحتی حدود 27هزارو 653 کیلومتر مربع دارد

دو بخش جلگه ای و کوهستانی دارد

با خلیج فارس بیش از 600 کیلومتر مرز دریایی دارد

در منطقه فوق حاره ای قرار دارد

فاقد بارندگی قابل توجه است

متوسط دمای سالیانه استان 24 درجه سانتیگراد است

در ماههای خرداد و تیر دمای بیش از حد و رطوبت شدید هوا که به حالت اشباع می رسد ، هوای دم کرده و کم تحرکی بوجود می آورد

باد لهمیر که معمولا در پاییز می وزد به قدری شدید و ناگهانی و غافلگیرانه است که ممکن است در عرض چند دقیقه خسارات سنگین ببار آورد

باد بررد غالبا شب ها به سوی دریا میوزد و خشک است

معماری بومی

شکل عمومی ساده و به سبک معماری « بیت میلانی » است

این سبک را در سایر شهرهای سواحل شمال خلیج فارس و شمال سوریه و بوشهر می توان مشاهده کرد

در جلو راهرو ستون داری وجود دارد که از یک طرف به درب اتاق ها و از طرف دیگر به فضای باز حیاط مرتبط می شود

سقف اتاق ها از بوریا و دیرک های جنگلی و تخته پوشیده شده است

بام خانه ها مسطح است و در حاشیه آنها دیوار کوتاه مشبکی قرار دارد

مصالح عبارتند از سنگ های آهکی(مرجانی) با ملات گچ

علاوه بر نژاد مدیترانه‌ای، نژادهای دیگر مانند:دراویدی ، سیاه پوست ، سامی ، عیلامی ، سومری ،نوردیک ، عرب ، لر و بهبهانی در سرزمین بوشهر سکونت داشته‌اند و یا به مرور به این منطقه مهاجرت کرده‌اند

در سال 1031 هجری قمری شاه عباس با انگلیسی ها متحد شد و دست پرتغالی ها را از خلیج فارس کوتاه کرد

از سال 1148 هجری قمری نادرشاه بوشهر را که دهکده ای بیش نبود مورد توجه قرار داد و مشغول آماده کردن بوشهر بعنوان یک بندر و اسکله کشتی سازی با استفاده از چوب جنگل های مازندران شد

در اواخر سلطنت نادر ایران 23 تا 25 فروند کشتی جنگی در خلیج فارس داشت

تجار هلندی که در سال 1623 میلادی روابط تجاری خود را با ایران شروع کرده بودند پس از قتل نادر ایران را ترک کردند و بصره را مرکز تجارت خود قرار دادند

سلسله قاجاریه که پس از زندیه روی کارآمد چندان نفوذی در خلیج فارس نداشت ، به همین دلیل ، رفته رفته نفوذ انگلیسی ها در خلیج فارس بیشتر شد و زمام امور خلیج فارس و دریای عمان به دست آنها افتاد

در زمان کریم خان زند تجار بوشهر قسمت عمده بازرگانی خلیج فارس و اقیانوس هند را به عهده داشت

مردم بوشهر از اولین ایرانیانی بودند که با مجله و روزنامه آشنا شدند

باایجاد راه آهن سراسری ، امور تجاری این بندر به خرمشهر انتقال یافت و به تدریج از رونق آن کاسته شد

مهمترین صنایع استان صنایع کشتی و لنج سازی، توربافی، کوزه، سفال است

مهمترین محصول کشاورزی تولید خرما  ، گندم ، جو ، تنباکو ، پیاز ، کنجد ، سبزی ، صیفی ، نباتات علوفه ای

میزان تولید خرما حدود 80 هزار تن و مرکبات 10 هزار تن است

سوغات

ره‌آورد خوراکی: خرما ، ارده ، ماهی ، میگو ، مسقطی

صنایع دستی: گبه ، گلیم ، نمدمالی ، حصیربافی ، سوزن دوزی ، زنبیل ، سبد ، جارو ، سفالگری ، مشک ، لنج سازی ، قایق سازی ، توربافی ، تونیزه بافی ، دولچه  

غذاهای محلی

دمپخت میگو ، ماهی شکم پر ، خوراک خرچنگ (گپگو)

کاخ زمستانی داریوش بنام بردک سیاه معروف است

12کیلومتری برازجان و حدود 60 کیلومتری خلیج فارس واقع شده‌است؛ کاخی متعلق به داریوش اول که در شهر باستان «تموکن» و محدوده‌ای که امروز دشستان نام دارد قرار دارد.

از کاخ بردک سیاه به عنوان کاخ زمستانی هخامنشیان یاد می‌شود؛ اما قرار گرفتن این کاخ که احتمالا وسعتی برابر با تخت‌جمشید داشته (و شاید بزرگتر) در نزدیکی خلیج فارس، می‌تواند بیانگر موقعت استراتژیک آن باشد

این کاخ با سبک و شیوه معماری هخامنشی ساخته شده ، وجه تسمیه آن به خاطر استفاده از سنگ سیاه در زیر سازی پایه ستونهاست

کاخ دارای ده ستون دارای دو ردیف 5 تایی است

مشخصات ظاهری آن نشان می‌دهد که این کاخ بعد از کاخ برازجان ساخته شده‌است. تالار مرکزی این کاخ شبیه به کاخ آپادانا است

نبود راه ارتباطی مناسب از روستای درودگاه تا شهر باستانی تموکن از مشکلاتی است که سبب شده گردشگران برای بازدید از این منطقه باستانی مجبور به عبور از جاده‌ها و راه‌های خاکی و نامناسب شوند.

اگر بخواهید یک شهر تاریخی که زمان به وجود آمدن آن به قرن ها قبل باز می گردد را ببینید کجا را انتخاب می کنید؟ اگر بخواهید یک گورستان شگفت انگیز را مشاهده کنید به کجا می روید؟ اگر بخواهید به بیابان زیبایی که در کنار ساحل زیباتر از آن قرار دارد بروید کدام مکان را انتخاب می کنید؟ سیراف (بندر طاهری) تمام اینها را یک جا دارد. جایی که هنوز برای گردشگران داخلی هم کشف نشده است. برای رفتن به سیراف باید به یکی از قطب های اقتصادی دنیا سفر کنید: عسلویه. در نزدیکی عسلویه منطقه ای وجوددارد که در زمان های دور جزو آبادترین بنادر ایران محسوب می شد. جایی که تجارت در آن رونق داشت و بیشتر مردمانش ثروتمند بودند. پس از پیمودن ۲۵ کیلومتر به سمت غرب به سیراف (بندری که مورخان آن را با شیراز مقایسه می کردند) خواهید رسید.

سیراف در جنوب شرقی بندر بوشهر در جوار بندر کوچک طاهری قرار دارد.

این بندر به یکی از پر جوش و خروشترین بنادر جهان مشهور بوده است.

سیراف (صورت قدیمتر:  سیراب) در بعضی نوشته‌ها صیراف نیز نوشته شده‌است. شهری باستانی واقع در بخش مرکزی شهرستان کنگان در استان بوشهر یکی از آثار تاریخی و از نقاط دیدنی استان بوشهر در جنوب ایران است. سیراف یکی از قدیمیترین بنادر ایران است. شهر باستانی «سیراف» دارای معماری خاصی می‌باشد که بسیار شبیه به روستای ماسوله در شمال کشور می‌باشد. سیراف پررونق ترین بندرکشور بود که روابط تجاری زیادی با کانتون چین و...در دوره‌های ساسانی و اسلامی داشت. بازمانده‌های این شهر باستانی در نزدیکی بندر سیراف کنونی دیده می‌شود. سیراف زمانی از بندرهای اصلی ایران و خاورمیانه و محل پهلوگیری کشتی‌های بزرگ بود. آنچه از سیراف بازمانده، حفره‌های سنگی کنده شده بر شیب تبه‌های سنگی است که گویا بعد از اسلام به‌عنوان قبر نیز استفاده شده‌اند. همینطور سنگچین‌ها، چاه‌ها، سنگ‌فرش‌ها و غارهایی شبیه آتشگاه در دل کوه‌ها بجا مانده‌است

اردشیر بابکان در جریان احداث این بندر به علت اهمیت آب در موقعیت سخت جغرافیایی آن ، یک شبکه گسترده آبرسانی نیز ایجاد کرده بود.

به احتمال زیاد می‌توان گفت که گودالهای حفر شده بر پهنه کوهستان سیراف در ابتدا به منظور جمع آوری و استحصال آب ایجاد شده‌اند و آنچه که بعدها توسط افرادی (احتمالاً متنفذ و متمول) و نیز شاید توسط عموم و بدلیل رخداد حوادث غیر مترقبه همچون زلزله و یا بیماری طاعون و نیاز به دفن سریع مردگان مورد استفاده به عنوان گورهای فردی یا خانوادگی شده در روزگارانی زیاد پس از احداث اولیه اینان صورت گرفته‌است. پیدا شدن استخوان و آثار مردگان درون برخی از این حوضچه‌ها نه تنها منکر سیستم استحصال و ذخیره آب نمی‌باشد بلکه با دقت بر گورهای یافته شده و وجود لایه‌ای از قشر نفوذ ناپذیر ساروج درون حوضچه‌های استفاده شده به عنوان قبر، به نکاتی موید روش تأمین آب در شهر باستانی سیراف پی برده می‌شود

گور تمدن ها

یکی از شگفت انگیزترین مکان های سیراف گورستان تاریخی آن است. قبرهای سنگی قدیمی که توفان گذر زمان و دو زلزله مهیب در سال های دور هم موجب از بین رفتن آن نشده است. با توجه به این که این گورستان برای مردمانی با ادیان مختلف در مقاطع تاریخی متفاوت مورد استفاده قرار گرفته است کارشناسان آن را گورستان تمدن ها نامیده اند. در گذشته روی مرده های خود خاک نمی ریختند و فقط آنها را درون قبرهای سنگی می گذاشتند. البته هم اکنون بسیاری از قبرهای سنگی با دست های زمان از خاک پرشده است

خانه سالمندان در ۲ هزار سال قبل

دره لیر قبرهای سنگی فراوانی دارد اما دخمه های واقع شده در دل کوهستان نیزکه هم اکنون دسترسی به بعضی از آنها بدون تجهیزات امکانپذیر نیست ،در سال های دور هم گورستان بوده و هم منزلی برای زندگی در روزهای آخر. می توان گفت قرن ها قبل خانه سالمندان در سیراف وجود داشته است چرا که یهودیان این دیار پیران فاقد قدرت را که روزهای پایانی عمر خود را سپری می کردند درون این دخمه ها می گذاشتند. در زبان محلی به آنها خانه گوری (گبری) می گویند. اگر به حد کافی کنجکاو باشید و سرکی به این دخمه ها بکشید هنوز هم می توانید اسکلت پیرانی که جزو نخستین ساکنان خانه سالمندان دنیا بودند را ببینید

در میان این گورستان شکاف عمیقی می بینیم که در اثر دو زلزله که در سال های ۳۶۶ و ۳۹۸ هجری قمری اتفاق افتاده به وجود آمده است

چاه های جادویی

هیچ شکی در این نیست که ایرانی ها برای نخستین بار قنات زدند اما در سیراف چاه هایی که عمق آن به ۱۳۰ متر نیز می رسد وجوددارد. چاه های آبی که در دل سنگ به وجود آمده شگفت انگیز است و اگر خرده سنگی درون آن بیندازید صدای آن به گوش نخواهد رسید. تعداد چاه های شگفت انگیز سیراف به ۱۰۰ حلقه می رسد

آتشکده و کلیسا

اتاقی تقریباً مربع شکل بر روی تپه ای مشرف به دره لیر وجوددارد که دارای گچبری است و از آن به عنوان آتشکده استفاده می شده است. در سیراف پیروان ادیان مختلف وجود داشتند و به همین علت وجود مسجد، کلیسا و آتشکده در این بندر تجاری و قدیمی تعجب آور نیست

افزایش قیمت مسکن در سیراف!

هم اکنون بیشتر اطلاعاتی که از بندر سیراف وجوددارد از آثار مورخانی مانند سلیمان سیرافی، مسعودی، استخری، ابن بلخی و مقدس یاقوت حمودی به دست آمده است. استخری که در قرن چهارم هجری قمری زندگی می کرده در کتاب المسالک الممالک نوشته است: «سیراف با شیراز برابری می کند. بندری است گرمسیر و خانه های آن را از چوب ساج و چوب های دیگر که از هندوستان و زنگبار می آورند بنا می کنند. بازرگانانی ثروتمند دارد تا جایی که برخی از آنان برای ساختن خانه خود تا ۳۰ هزار دینار خرج می کنند».

آن زمان ۳۰ هزار دینار مبلغ گزافی بود که این مورخ آن را در کتاب خود قید می کند. البته این قیمت در سال های آینده باز هم با افزایش مواجه می شود به طوری که مقدسی در کتاب خود نوشته: «در همه کشورهای اسلامی زیباتر و شگفت انگیزتر از خانه های سیراف ندیدم و هر خانه تا ۸۵ هزار درهم خرید و فروش می شود».

پیدایش سیراف

سیراف در دوره ساسانی به وجود آمده است و گفته می شود که در دوره پادشاهی اردشیر بابکان تأسیس شده است. این منطقه به نام اردشیر آب معروف بود که با گذر زمان به شیرآب و سیراف تغییر یافته است. با وجود این که این شهر در دوره ساسانی بنا شده است.ترقی وشکوه سیراف در قرون اولیه اسلام با قدرت یافتن آل بویه بوده است.

سیراف مهمترین مرکز تجارت مروارید بود.

سیراف در زمان دیلمیان از نظر قدرت نظامی، سیاسی و اقتصادی بزرگترین بندر ایران در خلیج فارس به شمار می رفت که محل صادرات و واردات اصلی خلیج فارس بود. دریانوردی و بازرگانی مشغله اصلی مردمان بومی این منطقه بود و ناخدایان و دریانوردان سیراف شهره آفاق بودند چرا که در کار شناسایی دریاها و ملت های گوناگون صاحبنظر و باتجربه بودند. کشتی های سیرافی علاوه بر سفر به چین، به سواحل آفریقای شرقی ازجمله موزامبیک و ماداگاسکار نیز می رفتند.

سیرافی ها قبل از اسلام زرتشتی بودند و پس از اسلام مسلمان شدند. البته به علت موقعیت، رفت و آمد و ارتباط بسیار با جهان پیرامون و همچنین سابقه تاریخی، مردمانی با ادیان زرتشتی، یهودی، مسیحی و فرقه های مختلف اسلام در کنار هم زندگی می کردند

در حال حاضر آثار باستانی سیراف در جلگه باریکی به طول 4 کیلومتر و به عرض 700 متر مشاهده می شود.

انحطاط سیراف

وقوع زلزله و هرج و مرج در کشور در قرن چهارم هجری قمری موجب شد که سیراف به عنوان بزرگترین بندر تجاری و دریانوردی ایرانیان رونق اولیه خود را از دست دهد

مسجد امام حسن بصری یکی از آثار تاریخی است که از عهد ایلخانان به وجود آمده و بر روی تپه کوچک مشرف به گلزار شهدای بندر طاهری وجوددارد.

قدیمی ترین حمام های دوره اسلامی را می توان در سیراف مشاهده کرد

گزیده کاوش آقای دیوید وایت هوس رئیس گروه کاووش سیراف از انگلستان

اولین فصل حفاری در سیراف در فاصله ماههای اکتبر و دسامبر سال 1966 به سرپرستی دیوید وایتهاوس انجام شد

وجود خرابه های سیراف اولین بار در سال 1812 میلادی بوسیله «جیمز موریه» گزارش شد . کاپیتن ج.ب.کمپتورن در سال 1835 اولین کسی بود که این ویرانه ها را سیراف قدیم تشخیص داد.

اولین گزارش مربوط به سیراف را «ابن الفقیه» به سال 850 میلادی نوشته است .

سیراف دارای عمارات مجلل و شهری ثروتمند بوده است .

به سال 850 میلادی وقتی نام سیراف برسر زبان ها بود بازرگانان ثروتمند ، معاملات مهمی با دریای احمر ، آفریقای شمالی ، ماداگاسکار ، هندوستان و چین انجام میدادند.

در حدود سال 850 میلادی ، سلیمان بازرگان ، نوشته است : تجارت دنیای غرب با چین از طریق سیراف صورت می گرفته است .

«مقدسی» در اواخر قرن دهم میلادی میگوید : شهر دارای خانه های مجللی بوده ولی زلزله ای که به مدت هفت شبانه روز طول کشید باعث ویرانی های زیادی به سال 977 میلادی در سیراف گردید .

در سال 1055 میلادی و بعد از سقوط سلسله آل بویه ، تمام معاملات بازرگانی از سیراف به کیش منتقل گردید و سال 1218 میلادی سیراف ویرانه بود.

ابن البلخی و یاقوت ، معتقدند که سیراف در دوران سوم دوران فقر و خرابی خود را طی می کرده است ولی کشفیات و ظروف و لوسترها  مانند سقف آویزهائی از سوریه و شمال ایران که در قرن 12 میلادی ، به سیراف وارد می شده اند ، اختلاف زیاد اقتصادی و آبادانی سیراف در قبل و بعد از سقوط آن را تائید نمی نماند .

سیراف بدون شک سقوط کرده است اما در سال 1200 میلادی تنها مردم فقیر ، طبق گزارش یاقوت در آن زندگی نمی کرده است.

تقسیم بندی دورانهای سیراف:

دوران اول : 800میلادی تا 825 میلادی

دوران دوم : 825 میلادی تا 1055 میلادی

دوران سوم : 1200 میلادی به بعد

معماری محلی سیراف

1. استفاده از ستونهای نیم دایره

2 . استفاده از ستونهای مستطیل

ستونهای نیم دایره ای قدیمی تر هستند . برخی خانه ها با ستونهای نیم دایره هستند که بعدا با ستونهای مستطیل تجدید بنا شده است.

خیابانها

ما به رشته منظمی از خیابانها دست یافتیم ، واضح است که همه قسمتهای آن دقیقا از روی نقشه محتملا تحت نظارت رسمی ساخته شده اند .

این خیابانها و کوچه ها هیچکدام سنگ فرش نبوده و سطح خاکی داشته اند .

پشت بامها را بوسیله تنبوشه ، که آب باران به داخل چاله های سنگی می رود زهکشی کرده بودند و فقط یک بنا است که چاله فاضلاب آن در خیابان اصلی قرار دارد.

مسجد امام حسن بصری

سکه ها و ظروف مکشوفه از محل مزبور نشان می داد که مسجد بین قرون 13 و 15 میلادی ساخته شده و نوع سنگهای این قبور معلوم میسازد که ناحیه مزبور قبل از آن در قرن 12 قبرستان بوده است (ابتدا گورستان وجود داشته ، بعدا مسجد بنا شده). بنابراین مسجد را در یک محل ناهموار که مستلزم روسازی و تسطیح بوده است در وسط یک قبرستان قدیمی بنا کرده اند.

بنای مزبور در حقیقت یک امامزاده یا مرقد بوده و در محل بنام مسجد امام حسن بصری معروف است .

ابعاد مسجد تقریبا 15*16 متر  و تقریبا مربع است .

در جلو مسجد قبرستان محصوری وجود دارد که حاوی بیش از 20 قبر ، یک سردابه و یک بقعه است.

مدارک مکشوفه نشان میدهد که بازار و مسجد همزمان  بنا شده است .

اين تالاب درسال ۱۳۴۲براثر طغيان رودخانه حله بوجود آمد

منطقه حفاظت شده حله در استان بوشهر بين N2904 تا N2917 عرض شمالي و E5030 تا E5055 طول جغرافيايي واقع شده است. مساحت آن در 44708 هكتار مي باشد

در فاصله ۱۰كيلومتري شمال شرق بندر بوشهر قرار دارد

در محل تلاقی دو رودخانه دالکی و شاپور ، در منطقه حله ، تالاب بزرگی بوجود آمده است

این یکی از تالابهای مشهور سراسر قلمرو جنوبی ایران محسوب می شود . اطراف تالاب را نی زارها فرا گرفته است

داخل نی زارها حیات گیاهی و جانوری ویژه ای وجود دارد

جانداران تالاب

تالاب محل زیست هزاران پرنده آبزی مهاجر است از جمله : درنا ، حواصیل ، گاچی رو ، پرستو ، ترنی ، حمامی ، بط ، هفت

رنگ ، دراج ، خردل

پرنده دراج و جغدانبار دو گونه پرنده بسيار كمياب است كه درحله مي‌توان سراغ آنها را گرفت

پرندگان مهاجر زمستان را در این تالاب می گذرانند

شغال، گونه‌هايي از گربه سانان، روباه، كفتار، گراز، خرگوش و گرگ انواع حيواناتي است كه حيات خود را در منطقه حفاظت شده حله مي‌گذرانند.
نمونه‌هاي از لاك پشت‌ها و خزندگان درتالاب حله زندگي و توليد مثل مي‌كنند كه هركدام براي مناطق حفاظت شده و محيط زيست كشور كمياب و ارزشمند هستند

پوشش گياهي

منطقه حفاظت شده حله از پوشش گياهي گز و ني و كهور پوشيده شده است كه قسمت وسيعي از منطقه را نيز نيزارهاي  انبوه تشكيل مي دهد

وضعیت عمومی اقتصادی اجتماعی
مردم روستاهاي اطراف اين منطقه از طريق كشاورزي و صيادي امرار معاش مي كنند

در دامنه کوه مند در فاصله 30 کیلومتری خورموج در جنوب روستای حیدری و در ارتفاعات سنگی مشرف به بستر قدیمی رودخانه سیلابی، آثار حجاری‌هایی در دل صخره‌ای بلند وجود دارد که راه باریکی از سطح بستر رودخانه به سمت اولین مدخل آن در ارتفاع 60 متری کشیده شده است. نمای خارجی فعلی معبد کلات عبارت است از یک سوی اصلی با سقفی قوسی شکل و دو مدخل دیگر و ده حفره به شکل روزنه‌هایی در طرفین سکوی اصلی که به منزله نورگیرها یا پنجره رواق‌های اصلی معبد عمل می‌کنند. به نظر می‌رسد قسمت میانی، مکان جلوس کاهنان یا مقربان و انجام مراسم مخصوص مذهبی بوده است. قربانی یا گنهکار و یا کسی که باید عمل مراسم مذهبی در مورد او انجام می‌شد، روی سکویی میانی قرار می‌گرفت.

در بستر خشک رودخانه آثار بندها و آبگردان‌هایی در اراضی پای کوه وجود دارد که حاکی از وجود میدانی بزرگ در جلوی معبد بوده است. سطح این میدان را با خاک و سنگ به طور مصنوعی بالا آورده‌اند. میدان جلوی بنا ظاهراً محل تجمع گروه کثیری از مردم بوده که اکنون از بین رفته است. نکته قابل توجه در معبد کلات وجود چاه‌های متعدد در اتاق‌های پایینی است که به نظر می‌رسد جهت دفن اموات یا نگهداری استخوان آنها حفر شده است

دخمه های کلات که ساختمان های برای مقابر بوده است به تقليد از خانه ها ساخته می شده اند نقشه این مقابر مانند مقابر فينيقی است. طرز قرار گرفتن دخمه ها بر روی يکديگر کم شدن تدريجی ابعاد آنها در طبقات بالاتر همان نقشه زيگورات و ميل های مضرس است که اصلی بابلی دارد صندلی حجاری شده در يکی از دخمه ها مقابر کلات در معماری سنگی معماری هندی سابقه داردمقابر کلات متاثر از تمدن های مختلف ایرانی و هندی و آشوری و فيينييقی و عيلامی می باشد

ریشهر در8 کیلومتری جنوب شهر بوشهر واقع شده است. قدمت آثار کشف شده آن به هزاره سوم تا هزاره اول بیش از میلاد می رسد

کتیبه های میخی عهد «شوتروک ناخنوته » و آثار بناها و اشیاء، مفرغی و سفال های نقش دار از اکتشافات  این منطقه است

ریشهر از هزاره دوم پیش از میلاد یکی از شهرهای مهم امپراطوری عیلام بوده است. از آجر نوشته های عیلامی معلوم می گردد که این شهر در آن عصر به نام «لیان» خوانده می شده است. ظاهراً لیان به سبب موقعیت خاص جغرافیایی، یکی از حلقه های ارتباطی تمدنهای شرق و غرب دنیای قدیم بوده است،

نام ریشهر خلاصه شده «ریوارد اردشیر» است. اردشیربابکان شهرهای متعددی در زمان حکومت خود برپا نمود

این شهر در قرن شانزدهم در حدود دو هزار خانه مسکونی داشت. دو منطقه باستانی «تلی پی تلی» و«شاه نشین» نیز در همان حوالی ریشهر شناسایی شده است

گور دختر یعنی دختر گبر یا زرتشتی

اين بناي تمام سنگي در محلي به نام دشت «پشت پر» واقع است.

براي رسيدن به دشت «پُشت پَر» و ديدن گوردختر بايد با خودرو از برازجان مركز دشتستان حركت كرد و پس از عبور از شهر «دالكي» در جاده برازجان ـ شيراز به محل پل «نمازگاه» رسيد و در انتهاي اين پل وارد جاده‌اي فرعي شد. پس از ورود به جاده فرعي بايد از راهي پرپيچ و خم و كوهستاني گذشت و روستاهاي «تنگِ دَركش» و «رود فارياب» را نيز پشت سر گذاشت و به شهر «تنگ ارم» مركز بخش زيباي «ارم» دشتستان رسيد.

در فاصله 2 كيلومتري جنوب تنگ ارم نيز جاده‌اي آسفالته از راه اصلي جدا مي‌شود كه بايد وارد اين جاده فرعي شد و به راه خود ادامه داد و پس از عبور از روستاهاي «آقا ميراحمد» و «كفتارو» به گردنه‌اي طولاني به نام «گردنه تخته» مي‌رسيم كه با سر بالايي‌ها و شيب‌هاي تند خود به جانب دشت پشت پر كشيده شده است.

دشت پشت پر تا قبل از سال 1357 خالي از سكنه يكجانشين بود و آبادي در آن وجود نداشت، اما از بعد از انقلاب اسلامي و طي سال‌ها عشاير مورد نظر در اين دشت يكجانشين شده و با خانه‌سازي روستاي بزرگي را به وجود آورده‌اند.

در ميانه دشت پشت پر بنايي تمام سنگي وجود دارد كه در ميان مردم محل به گوردختر شهرت يافته است. دليل اين‌كه چرا اين بنا به گوردختر معروف و خوانده مي‌شود، به درستي معلوم نيست. بسياري از مردم بر اين باورند كه اين بنا آرامگاه دختر كورش، بنيانگذار سلسله هخامنشيان است. در حالي كه گفته مي‌شود اين‌طور نيست.

این بنا به سبک آرامگاه کوروش  اما در اندازه کوچکتر ساخته شده اما قدمتی بیشتر از پاسارگاد دارد

 گور دختر منتسب به خواهر بزرگ یا مادر کورش بزرگ !ست مسلما قدمت این بنا در حدود 2500 سال می باشد و پیدا کردن این مقبره باستانی بسیار سخت می باشد !

این اثر متعلق به سال ۶۰۰ پیش از میلاد، دوره هخامنشیان است.

کل بنا از ۲۴ قطعه سنگ در ابعاد مختلف ساخته و بوسیله بست‌های دم چلچله‌ای به یکدیگر متصل شده‌اند. در ساخت این بنا مانند دیگر سازه‌های ساخته شده توسط معماران هخامنشی هیچگونه ملاتی به کار نرفته‌است. بر بالای این مقبره قسمتی فرو رفتگی شبیه به یک قاب وجود دارد که احتمالاً جایگاه قرار گرفتن کتیبه ای مربوط به آن بوده‌است. ارتفاع واقعی بنا چهارونیم متر است و در درون اتاقک بنا حوضچه کوچکی وجود دارد

مورد فرد دفن شده در آن پراکندگی نظر وجود دارد.

نظرها عبارتند از مادر کوروش ، خواهر بزرگ کوروش ، پدر کوروش ، کوروش اول ، چیش پیش

اگر بخواهیم درخت خانوادگی کورورش بزرگ را بکشیم تا بتوانیم ارزش فرد دفن شده بر اساس گمانه زنی ها در این آرامگاه را بسنجیم می توان اینگونه گفت که : پارس ها به رهبری هخامنش حکومت محلی خود را تشکیل دادند، سپس چیش پیش که یکی از گزینه ها در مورد فرد دفن شده در آرامگاه گور دختر می باشد فرزند و جانشین هخامنش گردید. سپس پادشان انشان قلمرو خود را بین دو فرزندش اریارمنه و کوروش اوّل تقسیم کرد. کوروش اول نیز گزینه دیگر برای فرد دفن شده در گور دختر می باشد که پدربزرگ کوروش بزرگ می باشد. کمبوجیه اوّل فرزند کوروش اوّل با دختر استیاگس ( آستیاگ یا اژدی هاگ) پادشاه مادی ازدواج کرد. حاصل این ازدواج کوروش بزرگ بود که پس از برکنار کردن پادشاه ماد (استیاگس) که پدربزرگش نیز می شد، در پاسارگاد در 555 پیش از میلاد ، سنگ بنای نخستین و بزرگترین شاهنشاهی را در تاریخ بنیان نهاد

مسیر دسترسی

سعدآباد ، مسیری کنار پمپ بنزین که ورودی آن نوشته شده سنگ شکن ، از سنگ شکن عبور کرده که به رودخانه شاپور می رسیم ، مجاور رودخانه کوهی وجود دارد که داخل آن غارهایی موجود است

در شمال سعدآباد از توابع برازجان، رودخانة شاپور از بين صخره‌هاي سنگي و لايه‌هاي شن و ماسة متراکم عبور مي‌کند. در دو سمت کمرکش اين صخره‌ها تعداد زيادي دخمه به صورت اتاقک‌هاي کوچک کنده شده است. اين دخمه‌ها از درون به هم متصل هستند و در هر يک از اتاق‌ها طاقچه‌ها و آبراهه‌هايي نيز کنده شده است.احتمال مي‌رود که آنها از نوع دخمه‌هاي تدفيني دوره‌هاي مادي و ساساني باشند. در حال حاضر 23 اتاق از آن سالم برجاي مانده و بقيه در اثر گذشت زمان و عوامل طبيعي از ميان رفته اند. با توجه به تحقيقات وسيعي که در مورد چرايي حفر اين دخمه ها توسط باستانشناس معروف احسان يغمايي انجام گرفته و همچنين با توجه به موارد مشابه اين دخمه ها در بندر سيراف و جاهاي ديگر همه باستانشناسان بر اين متفق القول هستند که اين غارها  محلي براي دفن اجساد بودند، (استودان ،استخوان دان)چرا که مردمان زرتشت به سبب مقدس شمردن عناصر چهارگانه، آب، خاک،آتش و باد اجساد خود را در خاک دفن نميکردند تا قداست خاک محفوظ بماند

در ايوان جلوى اتاق‌ها محل عبور و نشستن و شايد محلى براى دفاع تعبيه شده است. از هر راهرو به درون اتاق و راهرو ديگر راه‌هايى کنده شده است و همچنين براى رسيدن به قسمت پايين آن و دسترسى به آب رودخانه، آثار پلکان‌هاى مصنوعى ساخته شده از سنگ و گل ديده مى‌شود. در بالاى رديف سوم اتاقک‌ها بر فراز يک اتاق، آثار تيشه حجارى که در تزئين سنگ خارا به کار مى‌رفت، باقى مانده است. محل يک کتيبهٔ سنگى چهارگوش نيز که در پيشانى سردر بيرونى غار حک شده، مشهود است. ستون‌هاى منفردى نيز بين فضاهاى دخمه‌هاى بزرگتر قرار گرفته‌اند که از جنس خود صخره و يک پارچه از آن تراشيده شده‌اند. بديهى است اين ستون‌ها به منظور تزئين و يا تنوع در فضا ايجاد شده‌اند. اين دخمه‌ها از درون به هم متصل هستند و در هر يک از اتاق‌ها طاقچه‌ها و آبراهه‌هايى نيز کنده شده است
 

چهل خانه همان‌طورى که از اسمش پيداست به معنى وجود چهل خانه در اين مکان است. گفته مى‌شود چهل خانه به معناى چله‌خانه نيز هست، که مرتاضان و زاهدان در آن زندگى مى‌‌کردند . با مطالعاتى که راجع به اين نوع دخمه‌ها در نقاط مختلف ايران انجام گرفته، احتمال مى‌رود که آنها از نوع دخمه‌هاى تدفينى دوره‌هاى مادى و ساسانى باشند

کارشناسی‌ های مختلف نشان می‌ دهد این مجموعه یکی از مراکز ادیان بوداگری در روزگار گذشته بوده ولی به علت اینکه ادیان غیر ملی مانند بودایی در ایران پیشرفتی نداشته‌ اند و این دین در ماورالنهر، خراسان و بلخ به طور مختصر رایج بوده احتمال صدق چنین نظری ضعیف است اما با توجه به اشراف آن به رودخانه احتمال بیشتری وجود دارد که یکی از مراکز ادیان رسمی و ملی ایران در عهد ساسانیان باشد

«عمارت ملک» این عمارت که به صورت مجموعه ساختمانی متعلق به یک قرن قبل است. در هشت کیلومتری شهر بوشهر قرارگرفته‌است. مساحت زیربنای آن ۴۰۰۰ متر مربع بوده و در دورهقاجاریه توسط معماران فرانسوی با مصالح محلی احداث شده و درب و پنجره آن زیر نظر مهندسین فرانسوی ساخته شده‌است. عمارت متعلق به یکی از ثروتمندان بوشهر به نام محمد مهدی ملک التجاره بوده‌است. وی برای سفر تفریحی- تجاری به کشور فرانسه رفته و در آن جا کاخ یکی از وزرای قرن وسطی را می‌بیند و نمونه آن را در بوشهر پیاده می‌کند. این کاخ توسط متجاوزین انگلیس اشغال شده و به صورت مقر نظامی آن‌ها در آمد. آن‌ها بعد از سال‌ها استقرار در این کاخ با ورشکست شدن ملک التجار(صاحب اصلی کاخ) لوازم نفیس آن را با قیمت کم خریداری کرده و با خود بردند. در اواخر سلطنت رضا شاه این عمارت که خوابگاه نظامیان شده بودف پس از چندین بار بازسازی رو به ویرانی نهاد و متاسفانه به خاطر وسعت زیاد هنوز مرمت نشده‌است

‏عمارت دارای یک قسمت استحفاظی، بارو و شاه نشین و قسمتی به صورت چند ایوان و اتاق های مسکونی است و در حال حاضر نیازمند تعمیرات اساسی است

از یکی از مغازه داران اطراف شنیدم که سیستم خنک کنندۀ منحصر و جالبی در این عمارت به کار رفته است. برای اینکه از صحت گفتارش مطمئن شوم از قطعه از دیوار عمارت که فرو ریخته وارد دیوار میشوم! بعله، دیوار قطور این عمارت دو جداره است و بین دو دیوار حدود 2متر فاصله است. این جدار باعث میشود که دمای هوای داخل عمارت زمان بیشتری ثابت مانده و مستقیما تحت تاثیر هوای بیرونی قرار نگیرد. به همان میزان نیز کار عایق صدایی را نیز انجام میدهد. آنطور که آن فروشنده گفت گویا فاصلۀ میان دو دیوار با برگ خیس نخل و یا نوعی خار پر میشده است؛ هوا به شکلی از دریچه هایی خاص وارد این محفظه میشده و پس از برخورد با گیاه مرطوب، خنک شده و سپس از روزنه های زمینی وارد عمارت شده و فضای عمارت را در گرمای طاقت فرسای تابستان خنک و دلپذیر میساخته است

توصیف یک بازدید کننده

پلکان شکیل و اعیانی ورودی عمارت مرا کنجکاو کرد تا از آن بالا رفته و به تماشای داخل عمارت بنشینم، اما لباسهایی که از روی یک بند در مقابل ورودی قرار داشت مرا کمی مردد و متعجب ساخت. چند پله ای را که بالا رفتم، کودکی افغانی را میبینم که از لای درب به من خیره نگاه میکند. اندکی بعد پیرمردی افغان از درب عمارت بیرون آمده و با حالت طلبکارانه ای پرسید که چه میخواهم؟ گفتم که این خانه تاریخی است، مگر نه؟ جواب داد : "ما از همون اول اینجا بودیم، خیلی وقته

از او خواهش کردم که اجازه دهد نگاهی هرچند گذرا به داخل عمارت بیاندازم، مرد عصبانی شده و گفت : "چه میخواهی؟ اینجا زن هست، دختر هست، خجالت دارد!". از او میخواهم که اگر امکان داشته باشد اجازه دهد که داخل این عمارت تاریخی را برای لحظه ای ببینم

خیلی زود متوجه میشوم که هرگونه اصرار برای دیدن داخل عمارت تاریخی ملک نه تنها راه به جایی نمیبرد، که آنطور که پیداست چندان هم عاقبت خوبی ندارد

باورش سخت است! خانه 4000 هزار متر مربعی ملک امروزه نه جایی اعیان نشین، که شده است مسکن ده ها مهاجر آواره! معماران فرانسوی این عمارت شاید هیچگاه تصور نمیکردند که منزلی که برای محمد مهدی ملک التجاره میسازند را روزگاری نه چندان دور مهاجرین افغان و عرب اشغال کنند

ده ها خانواده فقیر (به گفته محلیها حدود 60 خانوار) امروزه بازدید از عمارت را به عملی نه چندان با امنیت برای معدود مسافرانش مبدل ساخته اند و شواهد اینگونه برمی آید که خسارات سیر تصاعدی سریعی را طی میکند. عده ای از این مهاجران با ملات آجر و سیمان گوشه های عمارت را به نحو دلخواه برای خود تغییر داده اند و وضعیت به شکلی باورنکردنی اسفربار و وخیم است. محلیها از وجود یک حمام قدیمی بزرگ در عقب ساختمان حکایت میکنند که دیدنش برای من میسر نشد،

با اینهمه متوجه شدم که این بنای تاریخی به شماره 1603ـ1/1 به تاریخ 81/3/6 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است و گویا در همان لحظه نیز فراموش شده است. درست یک هفته پیشتر در معبد آناهیتا در کنگاور با فضای مشابهی مواجه شده بودم؛ معبدی که اولین تاجگزاری سلسله ساسانیان در آن انجام شده و شکوه و اهمیتش گوشه گوشۀ تاریخ را تزئین کرده است، امروز جای سگهای ولگرد و مردم بیکار شده است. روی آثار باستانی اش ده ها نوشته و خاطره و حتی تبلیغات نقش بسته و ... . و متاسفانه این داستان همچنان ادامه دارد...

جنوب شرقی شهرستان کازرون در جنوب درياچه پريشان در كوهي به نام بز پر يا پشت پر کاخ اردشیر قرار دارد

سالهای سلطنت اردشیر از 226 تا 240 میلادی بوده است

اين بنا بسيار شبيه به کاخ اردشير در فيروز‌آباد است و از سنگ‌هاى نه چندان هموار که با ساروج به يکديگر چسبيده‌اند ساخته شده است. زيربناى کوشک به صورت صليب است و بنا داراى تاق‌هاى گهواره‌اى شکل است. در قسمت بالاى کوشک ستونى سنگى مشهود است که احتمالاً براى افروختن آتش، خبررسانى يا ديده‌بانى بوده است. اين بنا که در تنگ ارم واقع شده است، به احتمال زياد جاى استراحت و محلى براى شکار در دشت بزپر بوده است

وضعیت کنونی

باوجود زیبایی قابل توجه این بنا و قابلیت بالای آن برای مطالعات باستان شناسی و همچنین جذب گردشگر به دلیل وارد شدن انواع آسیبها، در حال حاضر این بنای تاریخی به عنوان کلکسیونی از شیوه های مختلف تخریبی و همچنین بی تفاوتی نسبت به این تخریبها تبدیل شده است

مجموعه آسیبهای وارد شده به بنای تاریخی کوشک اردشیر و بی توجهی های مسئولان نسبت به این سازه پرارزش باستانی، این کوشک تاریخی را به یکی از مهجورترین بناهای تاریخی ایران تبدیل کرده است.

سوی دیگر استفاده های نامتعارف از این بنا از جمله محلی برای نگهداری دام و یا ابزار و ادوات کشاورزی که توسط عده ای صورت گرفته باعث شده که فضای داخلی آن نیز کمتر شباهتی به یک بنای باستانی داشته باشد و در حال حاضر بیشتر شبیه آغل شده است.

سی. ای. آی. اس. (لندن) - بر اثر بی توجهی نظام جمهوری اسلامی به میراث فرهنگی ایران بخش‌هايی از سردرب‌ها و طاق‌های اصلی کاخ ساسانی کوشک اردشیر از هم جدا شد و فرو ر‌يخت.

معاون عمرانی فرماندار دشتستان در اين بازديد گفت: اين بنا و اثر يكی از آثار مهم ثبت شده و ملی در سطح كشور است.

كوروش دهقانی افزود: از مديريت ميراث فرهنگی و گردشگری استان بوشهر و مجموعه آنها نسبت به آثار تاريخی و باستانی شهرستان نااميد هستيم.

وی بيان داشت: هيچ اميدی به ساماندهی ميراث فرهنگی دشتستان نيست و مجموعه تاريخی و باستانی دشتستان در سطح استان بوشهر در حال نابودی و فراموشی است

گنبد نمکی جاشک در موقعیت جغرافیایی N281611 E514226 در استان بوشهر واقع است. گنبد نمکی گنخک دشتی در فاصله ۱۴۴ کیلومتری جنوب شرق بندر بوشهر در فاصله ۵۵ کیلومتری شهر خورموج و ۱۵ کیلومتری شهر کاکی قرار دارد.

وسعت کوه نمک مطابق با نقشه 3 هزار و 666 هکتار است  

بزرگترین گنبد نمکی خاورمیانه است

اين گنبد حد فاصل دو شهرستان دشتی و دیر است كه تشکیل گنبد شمال غربی به جنوب شرقی بوده از سمت غرب به روستای گنخک و روستای جاشک کشیده شده و از سمت شرق از روستای باغان تا روستای درویشی در بخش کاکی ادامه دارد و راه دسترسی به گنبد از سمت شرقی از فاصله ۳ کیلومتری بعد از روستای گنخک از طریق جاده خاکی معدن قدیمی سنگ نمک که در منطقه فعالیت می کرده است و از سمت شرقی گنبد بعد از پل روستای کردلان جاده ی خاکی را به سمت گنبد پیش گرفته تا به پای کوهپایه‌های گنبد برسیم.

اين منطقه کوهستاني بوده و به علت شرايط خاص توپوگرافي و اقليمي فاقد هرگونه چشمه‌هاي آب شيرين، آبشخور و چاه است و تنها غارهاي نمکي و چشمه‌هاي نمکي به تعداد فراوان وجود دارد. کوه نمک جاشک در محدوده درويشي ‌رودخانه‌مند قرار گرفته است. بخش‌هايي از گنبد نمکي کاکي که داراي نمک است فاقد هر گونه پوشش گياهي است اما بيشتر لايه‌هاي سازنده آن آهکي است که از ميان کوه نمک سربرآورده و از پوشش گياهي بسيار خوبي برخوردار است و در دامنه هاي کوه نيز گياهان مقاوم به شوري مشاهده مي‌شود. در کل پوشش گياهي منطقه شامل گون، گيشدار و قيچ است که در فصل زمستان و بهار انواع گياهان يک‌ساله سطح زمين را مي‌پوشاند و زيبايي خاصي به آن مي‌بخشد. همچنين در دره‌هايي که از نمک‌زارهاي نمکي در امان مانده‌اند، درختچه‌هاي کنار و اشک به وفور ديده مي‌شود.

بلورهاي زيباي نمک و بسياري کاني‌هاي غير سيليکاته نظير پيريت و فلورين با تنوع رنگ و جلاي فلزي و غير فلزي آنان خيره‌کننده چشمان هر بيننده‌اي است. گنبد نمکي دشتي ميزبان کاني‌ها و بلورهاي زيباي فراواني است که در پهنه گنبد گسترده‌اند

حيات وحش
از نظر حيات وحش جانوري منطقه در حد متوسط مي باشد .در گذشته شامل كل وبز، قوچ و ميش و آهو بوده كه امروزه تنها كل و بز ، روباه، شغال  وكفتارو پرندگاني نظير باقرقره ، كبك، تيهو، زنبورخورها، پرستوها، بادخورك، گنجشكها و سهره ها مي باشد  ، همچنين  تنوع خزندگان در اين كوه بالا است
 

را؛ گونه اي زيبا و شگفت انگيز

جنگل‌هاي حرا گونه‌اي از درختان مانگرو هستند كه به دليل ويژگي منحصر به فردشان در مناطق خاصي مي‌رويند. اين‌گونه نادر گياهي در ايران در برخي مناطق حاشيه خليج‌فارس از جمله خليج نايبندان در بوشهر و حاشيه شمال غربي قشم مي‌رويد.

درختان مانگرو را دانشمندان گياه‌شناس اروپايي به احترام و ياد ابوعلي سينا، فيلسوف و دانشمند ايراني كه در مورد علم گياه‌شناسي تحقيقات زيادي دارد Avicienia نام نهادند. سازمان يونسكو جنگل‌هاي حراي جزيره قشم را در فهرست ذخاير زيست جهان به ثبت رسانده است.
جنگل‌هاي حرا محل مناسبي در زمستان براي پرندگان مهاجر است. سالانه بيش از يكصد گونه پرنده آبزي و كنار آبزي در اين منطقه ديده مي‌شود.
انواع كاكايي‌ها، پرستوهاي دريايي، فلامينگوهاي سرخ پر، حواصيل‌هاي سفيد و خاكستري از انواع پرندگان مهاجر هستند كه با جمعيتي چند صدتايي و گاه چند هزارتايي به اين مكان مهاجرت مي‌كنند.

درختان جنگل حرا به نعمت وجود جزر و مدهاي دريا رشد يافته و تكثير مي‌شوند. به اين ترتيب كه هر 6 ساعت يكبار هنگام جزر كه آب دريا پايين مي‌رود ريشه‌هاي اين درختان از آب بيرون آمده و اكسيژن مورد نيازشان را از هوا مي‌گيرند و دوباره در زمان مد كه آب دريا بالا مي‌آيد به زير آب مي‌روند.
گاهي در زمان مد، آب دريا چنان بالا مي‌آيد كه تنها مي‌توان سرشاخه‌هاي درختان حرا را ديد.
درختان جنگل حرا رشد خود را با آب شور دريا تطبيق داده‌اند. درختان اين جنگل در اواخر تير و اواسط مرداد گل مي‌دهند و بعد به ميوه‌اي شبيه بادام تبديل مي‌شوند.
اين ميوه‌ها پس از مدتي جوانه‌ مي‌زنند و به داخل آب مي‌افتند و در خاك‌هاي ساحلي ريشه دوانده و نمو مي‌كنند. هر درخت حرا خود به منزله خزانه توليد درختان ديگر است.

ميوه و برگ درختان حرا نيز به عنوان داروي گياهي مورد استفاده قرار مي‌گيرد، همچنين ريشه درختان حرا به منزله سدي طبيعي عمل مي‌كند و از فرسايش و ويراني تاسيسات ساحلي توسط امواج و طوفان‌هاي دريايي محافظت مي‌كنند.
متأسفانه توسعه ناپايدار، دامن مانگروها را نيز گرفته و اين جنگل هاي منحصر به فرد هم قرباني پروژه هاي عمراني بدون ارزيابي زيست محيطي شده اند.

کوه پَدرْی،در حومه شهرستان جم از توابع استان بوشهر و در نیمه راه سیراف به جم قرار دارد

ارتفاع 700 متری از سطح دریا

این کوه نزد مردمان چاهه و جم، مکانی مقدس به شمار می‌رود، چرا که برپایه نشانه‌های مستند موجود در آتشکده این کوه، گمان آن می‌رود که این کوه از نخستین مکان‌هایی باشد که در آن نفت سوزانده‌شده‌باشد. به باور مردم محلی، آتشکده موجود در قله این کوه، زادگاه و محل غسل تعمید پدر جمشید پیشدادی است.

پژوهش‌ها نشان می‌دهد در کوه‌های مشرف بر ناحیه جم، دیوارهای صیقل‌زده‌شده بزرگی در نقاط گوناگون با زاویه‌هایی خاص وجود دارد که افسانه‌ها و روایات قومی جم در لهجه محلی آن را «چرم آینه» می‌خوانند به گفته بزرگ‌سالان ناحیه جم، آن‌ها قطعه‌های کوچکی از شیشه سیاه را در زیر این «چرم آینه»ها می‌یافته‌اند که فرضیه پادشاهی جم در این ناحیه را قوی‌تر می‌کند.

مجسمه‌های «جمشید جم» و «غار آدم» در نزدیکی کوه پدری، به دلیل فعالیت‌های شرکت‌های نفتی و گازی در عسلویه در معرض خطر قرار دارند.

هرچند که پیشینهروستاهای چاهه و دره پلنگی که در شمال کوه قرار دارند به درستی روشن نیست، ولی نشانه‌هایی از غارنشینی و وجود فسیل‌های بسیار قدیمی در منطقه دیده شده‌است.

نکات قابل توجهي درباره اين کوه باستاني و عجيب وجود دارد:

از نكات منحصربفرد اين كوه، مغناطيس فوق‌العاده قوي آن است كه شهرت جهاني دارد. اگر در فاصله 50 تا 100 متري کوه، در انتهايي‌ترين نقطه آسفالت شده جاده، با ماشين توقف کنيد و دستي آن را بخوابانيد، ماشين بجاي حركت به پشت و درجهت سر پائيني، به نرمي به سمت کوه کشيده مي شود.

منطقه جم داراي خرماي ويژه اي است كه به "خرماي خصه "معروف است.

از ويژگي هاي جالب اين خرما، غرق شدن آن در شيره خود است؛ يک کاسه از اين خرما، در طي سه ساعت پر از شيره مي شود و شكل آن به اندازه يك آلبالو تغيير مي‌يابد.

از ديگر خواص دارويي اين خرما، استفاده از آن براي ساخت قندهاي رژيمي مخصوص بيماران ديابتي است، كه براي كشورهاي توليد كننده اين نوع قند صادر مي شود.

 نکته جالب ديگر رويش درخت زيتون در دامنه شمالي کوه پرديس و در حد فاصل شهرستان جم تا روستاهاي چاهه و دره پلنگي است،که رويش چنين گياهي در اين آب و هوا، بسيار شگفت‌انگيز است.

از جمله موارد شگفت انگیزی که در مورد این کوه گفته می شود و البته هنوز اثبات علمی ندارد کمک به درمان مبتلایان به ایدز است

گفته می شود به خاطر نزدیکی این کوه به خورشید امکان رشد و نمو ویروسهای بیماری زا از جمله ویروس HIVدر این کوه صفر می باشد.